Wspomnienia Absolwenta Liceum Ogólnokształcącego w Sompolnie

Część I

         Szkoła średnia w Sompolnie rozpoczęła pracę od 21 kwietnia 1S45 roku w budynku szkoły podstawowej, a od 1 września w budynku po byłym gimnazjum niemieckim. Obok szkoły uruchomiono też internat dla młodzieży zamiejscowej. Szkołę zorganizowało kilka osób, w tym Maria Hubę oraz nauczyciele Kazimiera Dunaj, Janina Pawłowska, Lucyna Groszkowska i Józef Łukasik, który zostam pierwszym dyrektorem. Pomoc w organizowaniu szkoły oraz wsparcia udzielał też ks. Lambert Slesiński. Pierwsza nazwa szkoły to : Samorządowe Gimnazjum Koedukacyjne w Sompolnie. Następna nazwa wprowadzona zarządzeniem - Ministra Oświaty z dnia 1 lutego 1949 roku to: Państwowa Szkoły Ogólnokształcąca Stopnia licealnego w Sompolnie." W latach. 50-tvch zmieniono nazwę na Liceum Ogólnokształcące. Rozpocząłem naukę w tej szkole 3 lata po jej powołaniu to jest w 1948 roku e po 4-ch latach w 1952 r. zdawałem maturę, Obecnie szkoła zbliża się do sześćdziesiątki. Jak na osobę fizyczną to dużo, ale na instytucje to nie za wiele, Szkoła to szczególnego rodzaju instytucja pełna żywych ludzi a to powoduje wielość różnego rodzaju wydarzeń. Mam nadzieje, że kroniki szkoły odnotowały to wszystko co cię w niej działa.
          Pierwsze wrażenia to .jak zwykle nowi koledzy, nowi nauczyciele, inny budynek szkolny. Ale by mogła powstać szkoła muszą być spełnione trzy podstawowe warunki tj. budynek, uczniowie i nauczyciele. Gała reszta to już tylko dodatki. Zacznę od budynku. Sale lekcyjne niewielkie, ciasne a uczniów w klasie po 40-u, korytarze małe, brak sali gimnastycznej, jedynie bardzo mała zastępcza, ubikacje na zewnątrz budynku, wody bieżącej brak, ogrzewanie piecowe, ławki stare pamiętające szkołę niemiecką, pomocy naukowe jak na lekarstwo, książek w bibliotece podobnie, boisko to właściwie tylko podwórze, brak podręczników do nauki. Tych trudnych warunków wie nie odczuwano bo rekompensował je zapał do nauki, a ponadto każdy wiedział że okres powojenny jest trudny i biedny.
Podobnie spartańskie Baranki istniały w internacie. Sale kilkuosobowe, ubikacje te same co dla szkoły, ogrzewanie piecowe, a palaczami byli sami uczniowie, Umywalki to w każdym pokoju  miednica i dwa wiadra jedno na czystą wodę ze studni i drugie na brudną. Całe umeblowanie to drewniane wojskowe łóżka, stół i szafy. Resztę ta jest pościel, krzesło i jakąś półkę na książki uczniowie przywozili z domu. Dzień rozpoczęcia roku szkolnego na podwórzu szkoły wyglądał jak jarmark lub zjazd taboru cygańskiego, bo z uczniami przyjeżdżali rodzice w konie a na wozie przywozili siennik wypchany słomą, poduszkę, kołdrę lub pierzynę, koce itp. W pierwszych dwóch latach mojego pobytu w internacie rodzice byli zobowiązani oprócz opłaty w gotówce przywozić artykuły żywnością we takie jak mleko, masło , mięso, warzywa, ziemniaki. Najczęściej dokonywano dostaw w dni targowe a pod koniec tygodnia już było biednie a w dodatku nie było wtedy lodówek więc z mięsem działy się różne niespodzianki mające wpływ na powonienie. Dopiero od 1S50 roku zaniechano tego i pozostały jedynie opłaty w gotówce. W dniu zakończenia roku szkolnego odbywał się podobny zjazd konnych zaprzęgów celem zabrania do domu własnego majątku uczniów. "Dodatkowym utrudnieniem było noszenie ze sobą do szkoły i z powrotem kałamarza z atramentem, bo długopisów wtedy jeszcze nie byłe. Oddzielny problem to światło. Sompolno nie było jeszcze podłączone de linii energetycznej a prąd elektryczny pochodził z prądnicy znajdującej się w młynie. Urządzenia te często się psuły a od 195C roku właściwie prądu nie było. Uczono się przy lampach naftowych i świeczkach. to takich warunkach przygotowywaliśmy się do matury. Liceum otrzymało prąd elektryczny z linii przesyłowej dopiero w 1954 roku dzięki między innymi staraniom dyrektora, warunki lokalowe szkoły uległy radykalnej zmianie dopiero w 1974 roku czyli po 22 latach od momentu kiedy zdałem maturę.
Młodzież w okresie powojennym była spragniona wiedzy, dlatego te trudne warunki bazowe przyćmiewał zapał do nauki i chęć jej zdobycia. Prawdą jest 2e część uczniów przyszła do szkoły nie przygotowana z małych wiejskich szkółek, w których uczyli nauczyciele nie posiadający matury z małym zasobem wiedzy. Powodowało to bardzo duży odsiew. Kiedy rozpoczynałem naukę były dwa oddziały równoległe liczące około 80 uczniów. Po dwóch latach już było nas 35 osób w jednym oddziale a po trzech latach zostało 16 osób. Ażeby utrzymać klasę maturalną Kurator Okręgu Szkolnego Poznańskiego zarządził połączenie klasy z taką samą ilością uczniów z Liceum w Izbicy Kujawskiej. Uczniowie z Izbicy przyszli do Sompolna i utworzono oddział 22 osobowy. Tak duży ubytek uczniów w czasie czteroletniego cyklu nauczania spowodowany był też trudnymi warunkami materialnymi w rodzinie i przejęciem do innych szkół. Brakowało ludzi d© pracy we wszystkich dziedzinach życia, dlatego część chłopców poszło de szkół oficerskich w myśl panującej wtedy zasady "nie matura lecz chęć szczera zrobi z ciebie oficera" , część po dwóch latach zostało nauczycielami uzupełniając zaocznie wykształcenie w Liceum Pedagogicznym w Koninie, czas.' przeszła d© różnego rodzaju szkół zawodowych by szybko zdobyć zawód i pracować. Pozostali więc tylko najwytrwalsi i najlepsi, dlatego po ukończeniu szkoły nie było problemu z dostaniem się na studia wyższe.
Młodzież była też chętna do pracy społecznej w szkole i środowisku, włączała się do modnej wtedy akcji walki z analfabetyzmem. Wyglądało to tak ze dany uczeń otrzymywał pod opiekę analfabetę i chodził wieczorami do jego domu i go uczył pisać i czytać. Wyniki tej akcji były różne ale chęci wiele. W szkole funkcjonowały kółka artystyczne, zajęcia pozalekcyjne i organizacje społeczne. Związek młodzieży Polskiej ciągle werbował nowych członków, prowadzić szkolenia ideologiczne i organizował samopomoc koleżeńską dla uczniów najsłabszych.
Uczyłem się wśród wspaniałych koleżanek i kolegów. Ci z Izbicy również się szybko zasymilowali. Wielu z nas ukończyło wyższe uczelnie, zdobyło piękne zawody, osiągnęło szczyty kariery naukowej. Ze sporą grupą kolegów z mojej klasy utrzymuje kontakty po dziś dzień mimo upływu ponad 50 lat.

Część II

 Wojenne & powojenne losy częste zupełnie przypadkowe rzucały ludzi w różne strony kraju. Zmieniali oni miejsca zamieszkania, szukali pracy, przekwalifikowywali się. Spotkało to również wielu nauczycieli Liceum Ogólnokształcącego w Sompolnie. Przychodzili zupełnie nie przygotowani do zawodu nauczycielskiego. Ci, którzy mieli chęć odrobinę talentu pedagogicznego i dużo pracowali stali się dobrymi nauczycielami i pozostali w zawodzie do emerytury. Inni po jakimś czasie odchodzili. Przewinęło się więc przez szkołę, wielu różnych ludzi. "Były postacie groteskowe nie potrafiące utrzymać dyscypliny i na ich lekcjach działy się rzeczy różne, był nauczyciel biologii, który tylko dyktował jakiś niedostępny dla uczniów podręcznik, był też przedwojenny właściciel ziemski /dziedzic/ z okolic Ślesina wykształcony rolniczo poza granicami Polski. Uczył biologii ze szczególnym uwzględnieniem osiągnięć Miczurina i Łysenki. Ponieważ godzin do etatu brakowało to uczył też fizyki realizując tylko tematy opisowe. Unikał doświadczeń i wzorów matematycznych. Niezastąpiony był w płynnej mowie w myśl zasady dużo gadania mało treści. Świadczyło to o braku merytorycznej wiedzy z nauczanych przedmiotów. Podstawowych jednak przedmiotów, z których zdawało się maturę i egzaminy wstępne na wyższe uczelnie uczyli nauczyciele kwalifikowani lub zdobywający kwalifikacje kosztem solidnej pracy.
              Jest mi z perspektywy czasu o tyle łatwiej ocenić wysiłki pedagogów bo sam byłem nauczycielem, działaczem oświatowym i pracownikiem nadzoru pedagogicznego w powiecie przed 1975 rokiem. Później przekwalifikowałem się na urzędnika ale z oświatą długie jeszcze lata miałem do czynienia. Oceniając prace nauczycieli trzeba też pamiętać, że był to okres powojenny, zmiana ustroju, brak podręczników i największe nasilenie systemu stalinowskiego. Powodowało to dezorientacje nauczycieli w treściach nauczania. Część podręczników np. do historii czy biologii było tłumaczonych z podręczników radzieckich przepełnionych cytatami z klasyków marksizmu, leniniznu i stalinizmu.
Gdy rozpoczynałem naukę dyrektorem w latach 1946 - 1950 był Kazimierz Dorywalski starszy pan z wykształcenia chemik, przedwojenny nauczyciel wysoka kwalifikowany, kulturalny, dobrotliwy dla uczniów cieszący się dużym autorytetem. Dość szybko i trochę niewyraźnie mówił ale chemii uczył dobrze. Było to jednak nauczanie werbalne z powodu braku pomocy dydaktycznych do wykonywania doświadczeń. Teoria wypowiadana przez dyrektora była zrozumiała i łatwo przyswajalna.
Po dwóch latach mojej nauki dyrektor przestał pełnić swoją funkcje i z Sompolna się wyprowadził. Przyczyna nie jest mi znana. Można tylko domniemać że był to brak zaangażowania politycznego.
Nowym dyrektorem został w 1950 roku Hilary Adamczewski, który przybył ze Śremu. Kierował szkołą do 1964 roku. Miał syna w moim wieku i syn znalazł się w naszej klasie i razem zdawaliśmy maturę. Skończył Politechnikę Wrocławską i pracował w małym zakładzie produktów elektrotechnicznych w Dusznikach Zdroju. Odwiedziłem go ostatnio w 1991 roku.
Dyrektor Adamczewski urodził się w 1905 roku w Środzie WIkp. Maturę złożył w Śremie w 1926 roku. Studiował historie na Uniwersytecie Poznańskim lecz studiów nie zakończył egzaminem magisterskim. Od 1932 roku był wykładowcą w Szkole Podoficerskiej w Śremie W czasie okupacji mieszkał i pracował w Nowym Sączu, Rzeszowie i Radomiu w Przedsiębiorstwach Budowy Dróg. Po wojnie wrócił do Śrem i pracował jako nauczyciel w liceum Ogólnokształcącym. Po odbyciu kursu dyrektorów w Otwocku został przez Kuratora Okręgu Szkolnego Poznańskiego mianowany dyrektorem w Sompolnie. W 1954 roku złożył egzamin uproszczony na nauczyciela szkół średnich. W 1964 roku został odwołany ze stanowiska dyrektora i przeniesiony do Liceum Ogólnokształcącego w Kłodawie, gdzie uczył histerii i równocześnie pełnił funkcje kierownika Powiatowego Ośrodka Metodycznego w Kole. Przeszedł na emeryturę w 1972 roku. Zmarł v; 1974 roku i został pochowany w Kłodawie. Zaangażowany był w pracy Stronnictwa Demokratycznego. Dbał o wyposażenie szkoły. W czasie jego kadencji wybudowano zastępczą sale gimnastyczną. Jako nauczyciel próbował uczyć różnych przedmiotów. Uczył wiec obok Historii łaciny, geolog; a nawet w młodszych klasach matematyki. Dla uczniów zbyt surowy, osobowość bezbarwna, lekcje prowadził w sposób wyjątkowo nudny, z nauczanej łaciny niewiele pozostało mi w pamięci.
       W mojej ocenie głównym filarem szkoły była nauczycielka języka polskiego Janina Słonczewska. Przygotowana merytorycznie do zawodu, posiadała ogrom wiedzy, miała właściwe podejście do niekwestionowany autorytet szkoły, bardzo wymagająca.
       Potrafiła zmusić uczniów dc intensywnego myślenia i dokładnej analizy przeczytanych lektur. Jej metoda to wszystko wyciągnąć od uczniów stosując słynne "i co jeszcze" a sama tylko podsumowała i podyktowała wnioski. Nie było da pomyślenia by uczeń nie przeczytał wskazanej lektury. Dużo uwagi poświęcała pisaniu wypracowań a przy okazji gramatyka i ortografia musiały parne wejść do głowy. Do dziś u mnie błąd ortograficzny to jedynie przypadek. Historii literatury uczyła na podstawie słynnego przedwojennego podręcznika Ignacego Chrzanowskiego. Gała trudność polegała na tym, że w klasie był tylko jeden egzemplarz tej książki bo po wojnie jej nie wznowiono. Zostawaliśmy więc po lekcjach i ktoś czytał zadany materiał a cała klasa notowała.
Nie mogę pominąć w swoich wspomnieniach życiorysu tej wspaniałej nauczycielki:
Janina Słonczewska urodziła się 13 maja 1908 roku w Moryniu - województwo nowogródzkie. Ojciec był buchalterem. Cd 1915 roku rodzina na stałe zamieszkiwała v Nieświeżu. Tara v/ 1917 roku rozpoczęła naukę w szkole średniej założonej przez Polską Macierz Szkole W 1926 roku ukończyła gimnazjum państwowe w Nieświeżu i zapisała się na Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie Będąc absolwentką pracowała 2 lata w państwowy w gimnazjum w Nowej Wilejce i jeden rok w Szkole Rzemiosł Budowlanych w Wilnie, 6 maja 1939 roku ukończyła studia w zakresie filologii polskiej i uzyskała tytuł magistra. Jej temat pracy magisterskiej to: "Poglądy Mickiewicza na poezje, poetę i krytykę literacką i jego stosunek do krytyków romantycznych /Brodziński, Mochnacki i Grabowski/". Po wybuchu II wojny kwiatowej w roku szkolnym 1939/40 pracowała w Gimnazjum w Nieświeżu a w roku szkolnym 1940/41 na skutek likwidacji jeżyka polskiego w szkole średniej została przeniesiona do szkoły podstawowej w miejscowości Zawita pow. Nieśwież. W latach 1941-43 pracowała w magistracie jako kancelistka. Gdy przyszły poraz drugi władze radzieckie pracowała jako urzędniczka w Urzędzie Rolnym w Nieświeżu. W roku 1945 w ramach repatriacji z terenów wschodnich zamieszkała wraz z dwoma siostrami i szwagrem w Sonpolnie i od września tegoż roku podjęła prace nauczycielki języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym w Sompolnie. Przepracowała tam 27 lat i w roku 1972 przeszła na emeryturę. Zmarła w Sompolnie 8 lutego 1997.